توکسینولوژی عروس دریایی (jellyfish)؛ یک مطالعه مروری ساختار یافته

زمینه: عروس های دریایی، شکل مدوز کلاس کاونتان هستند که از اندازه 22 سانتی متر تا 5/2 متر در تمام دریاها و اقیانوس ها به صورت پلانکتونیک شناور بوده و شامل بیش از نُه هزار گونه اند که تقریباً صد گونه آن برای انسان خطرساز هستند. ونوم این جانوران حاوی ملکول های زیستی با فعالیت گسترده بوده که می توانند منشاء تحقیقات و کشف داروهای جدید در آینده باشند. مواد و روش ها: با جستجوی واژه عروس دریایی jellyfish در بانک اطلاعات پزشکی pubmed، 1677 مقاله یافت گردید و پس از گزینش مقالات در زمینه توکسینولوژی و گستره زیست پزشکی (400 مقاله)، به سه گروه اصلی بالینی، زیست پزشکی و بیوتکنولوژیک تقسیم بندی گردیدند. طبقه بندی مقالات گروه پزشکی به زیر گروه های تظاهرات سیستمیک، تظاهرات پوستی و درمان انجام گردید. سپس 178 مقاله حاوی موضوعات زیست پزشکی به زیر گروه های ژنومیکس (11 مقاله)، پروتئومیکس (24 مقاله)، بیولوژی ونوم (31 مقاله)، مکانیسم اثر ونوم (31 مقاله)، مطالعات بیولوژیک و کاربردی ونوم (16 مقاله) و بررسی ونوم روی جانوران آزمایشگاهی (37 مقاله) تقسیم بندی گردیدند. در این مطالعه سیستماتیک به بررسی اثرات زیست پزشکی و نیز کاربردهای بیوتکنولوژی ونوم های عروس های دریایی گوناگون پرداخته می شود. یافته ها: زهر تعداد 24 گونه عروس دریایی تعیین ساختار پروتئینی یا مورد بررسی ژنومیک قرار گرفته اند. ویژگی های بیولوژیک و مکانیسم اثر 23 گونه عروس دریایی نیز در سطح بافتی، سلولی یا ملکولی نشانگر آن بوده است که زهر آنها می توانند دارای اثرات هماتولوژیک (به صورت همولیتیک)، سمیت قلبی،سمیت عصبی، درمونکروتیک و ایمنولوژیک باشند. گونه های متنوع عروس دریایی با مکانیسم های مختلفی می توانند اثرات بیولوژیک یکسانی را به وجود آورند. مواد فعال زیستی با اثرات سیتوتوکسیسیتی، ضد سرطان، آنتی باکتریال و آنتی اکسیدانت نیز از زهر عروس های دریایی استخراج شده اند. نتیجه گیری: زهرهای عروس های دریایی شامل بسته هایی از مواد فعال زیستی است که با مکانیسم های پیچیده و متنوعی بر واکنش های درون سلولی اثر خود را ایفاء می نمایند، بنابراین پژوهش در ونومیکس و مکانیسم اثر زهر آنها، علاوه بر کمک به روش های درمانی، می توانند نویدگر یافت داروهای آینده با منشأ دریایی باشند.